Czy wszyscy chrześcijanie wspominają świętych i zmarłych w tym samym czasie? Kiedy odwiedzają cmentarze Żydzi? Jak wygląda pamięć o bliskich, którzy odeszli, w chrześcijaństwie i judaizmie? Spytaliśmy o to przedstawicieli czterech wyznań.
Prawosławni świętych wspominają w pierwszą niedzielę po Pięćdziesiątnicy, a zmarłych w każdą sobotę oraz w Radonicę – drugi wtorek po Zmartwychwstaniu.
Ponieważ chrzest zanurza wierzącego w misteriach Śmierci i Zmartwychwstania Chrystusa całe życie prawosławnego chrześcijanina jest im przyporządkowane. W szczególny sposób perspektywa ta uobecnia się poprzez modlitewną jedność ze świętymi i zmarłymi wiernymi podczas każdej Boskiej Liturgii jako wydarzeniu paschalnym.
Samodzielne liturgiczne wspomnienie wszystkich, znanych nam i jedynie Bogu znanych, świętych – w oparciu o zwyczaj przyjęty w Bizancjum u schyłku IX stuleciu – przypada na zamknięcie okresu wielkanocnego – w pierwszą niedzielę po Pięćdziesiątnicy (dwie kolejne niedziele dodatkowo upamiętniają świętych Cerkwi lokalnych).
Od czasów wczesnochrześcijańskich pamięci zmarłych prawosławnych poświęcona jest natomiast każda sobota jako dzień, w którym Chrystus wstąpił do Hadesu. Kalendarz liturgiczny wyróżnia w tym względzie: sobotę mięsopustną, a także 2, 3 i 4 sobotę Wielkiego Postu, sobotę przed Zesłaniem Św. Ducha i sobotę św. Dymitra. Najbardziej znanym na Słowiańszczyźnie dniem prawosławnych zaduszek, nawiązującym do wzmiankowanej przez św. Jana Chryzostoma tradycji, jest tzw. Radonica – pełne chrześcijańskiego optymizmu zwyczajowe święto przypadające na drugi wtorek po Zmartwychwstaniu: wierni procesyjnie obchodzą wówczas cmentarze, śpiewając paschalne hymny i litanie, na grobach zaś pozostawiają pisanki oraz poświęcone pokarmy.
Tradycja wschodnia zna specjalne nabożeństwo wstawiennicze za zmarłych zwane panichidą – wstępując do cerkwi wierny może jednak każdorazowo zapalić w ich intencji modlitewną świecę oddając cześć samemu Bogu Trójjedynemu.
Paweł Wróblewski